Γρίπη - Παθολόγος Λοιμωξιολόγος - Χατζηγεωργίου Δημήτριος

Η γρίπη είναι οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος, κατά την οποία προσβάλλεται η ανώτερη (φάρυγγας) ή και η κατώτερη αναπνευστική οδός (τραχεία, βρόγχοι και πνεύμονες) και συχνά συνοδεύεται από συστηματικά συμπτώματα όπως υψηλό πυρετό, κεφαλαλγία, μυαλγίες και έντονη κακουχία. Εξάρσεις της νόσου ποικίλης έκτασης και σοβαρότητας παρατηρούνται σχεδόν κάθε χειμώνα από τον Δεκέμβριο έως τον Απρίλιο (εποχική γρίπη). Πολλοί άνθρωποι συχνά χρησιμοποιούν λανθασμένα τον όρο γρίπη για να περιγράψουν το κοινό κρυολόγημα ή αλλιώς οξεία ρινοφαρυγγίτιδα, μία ιογενή λοίμωξη του ανώτερου αναπνευστικού που προκαλείται κυρίως από ρινοϊούς και χαρακτηρίζεται από πολύ ήπια και ανεκτά συμπτώματα, όπως χαμηλή πυρετική κίνηση, βήχα, κεφαλαλγία, μείωση της όσφρησης και της γεύσης κ.ά.

Ιστορικά, η γρίπη έχει περιγραφεί για πρώτη φορά από τον πατέρα της ιατρικής Ιπποκράτη, το 412 π.Χ. στο έργο του «Επιδημιών το Πρώτον». Η ανθρωπότητα έχει έρθει πολλές φορές αντιμέτωπη με την απειλή ή και την εκδήλωση μίας πανδημίας γρίπης, την εξάπλωση δηλαδή της νόσου χωρίς τοπικούς περιορισμούς σε όλο τον πλανήτη και με ταχεία μετάδοση από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ιστορικές αναφορές σε πανδημίες γρίπης έχουν περιγραφεί στο Μεσαίωνα, αλλά και σε μεταγενέστερα χρόνια. Στον 20ο αιώνα, ο πλανήτης έχει έρθει αντιμέτωπος με τέσσερεις πανδημίες:

Την Ισπανική Γρίπη του 1918, η οποία υπήρξε και η πιο σοβαρή με την οποία ήρθε ποτέ αντιμέτωπη η ανθρωπότητα. Μεταξύ του Σεπτεμβρίου του 1918 και του Απριλίου του 1919, υπολογίζεται ότι το 20% – 40% του τότε παγκόσμιου πληθυσμού είχε νοσήσει, ενώ υπολογίζεται ότι πάνω από 50.000.000 άνθρωποι απεβίωσαν.
Την Ασιατική Γρίπη του 1957. Η νόσος ανιχνεύθηκε πρώτα στην Κίνα στα τέλη Φεβρουαρίου του 1957 και εξαπλώθηκε στις Η.Π.Α. έως τον Ιούνιο του ίδιου έτους. Παρόλο, που η ανθρωπότητα σε σύγκριση με την Ισπανική Γρίπη του 1918 αντιμετώπισε πιο έγκαιρα αυτή την απειλή, η πανδημία αυτή εκτιμάται ότι κόστισε τη ζωή σε 2.000.000 ανθρώπους παγκοσμίως.
Την Γρίπη του Χονγκ – Κονγκ (1968 – 1969). Πρόκειται για την πιο «ήπια» πανδημία του 20ου αιώνα με πάνω από 700.000 θύματα παγκοσμίως. Η νόσος ανιχνεύθηκε πρώτα στο Χονγκ Κονγκ, στη συνέχεια εξαπλώθηκε στις Η.Π.Α. και από εκεί σε όλο τον κόσμο.
Την Γρίπη των χοίρων (2009-2010). Πιθανότατα επειδή η παγκόσμια κοινότητα ήταν καλύτερα προετοιμασμένη στην περίπτωση της συγκεκριμένης πανδημίας τα θύματα ήταν λιγότερα από τις άλλες φορές και σύμφωνα με υπολογισμούς έφτασαν τις 150.000.

Γρίπη :Ποιος είναι ο αιτιολογικός παράγοντας και πώς μεταδίδεται;

Όπως προαναφέρθηκε η γρίπη είναι ιογενής λοίμωξη, η οποία οφείλεται στους ιούς της γρίπης που ανήκουν στην οικογένεια των Ορθομυξοϊών. Οι πιο εκτεταμένες και σοβαρές επιδημικές εξάρσεις προκαλούνται από τους ιούς της γρίπης τύπου Α, κυρίως λόγω της ικανότητας του ιού να υφίσταται αξιοσημείωτες και ταχύτατες αντιγονικές τροποποιήσεις ή πιο απλά μεταλλάξεις. Έτσι έχουν απομονωθεί διάφορα στελέχη Α Η5Ν1, ΑΗ3Ν2 και άλλα, μέχρι τον πιο πρόσφατο απομονωθέν στέλεχος Α Η1Ν1.

Οι ιοί της γρίπης απομονώνονται στις αναπνευστικές εκκρίσεις των νοσούντων ατόμων και μεταδίδονται μέσω σταγονιδίων, μικρών δηλαδή σωματιδίων τα οποία παράγονται κατά τη διάρκεια πταρμού ή βήχα ή και ακόμη και την έντονη ομιλία. Επίσης, ο ιός μπορεί να μεταδοθεί και μέσω της άμεσης επαφής με κάποια μολυσμένη επιφάνεια. Η περίοδος επώασης της νόσου κυμαίνεται από 1 – 4 ημέρες με μέσο όρο τις δύο ημέρες. Οι ενήλικες μπορεί να μεταδίδουν τον ιό της γρίπης από την προηγούμενη ημέρα πριν την έναρξη των συμπτωμάτων μέχρι και επτά (7) ημέρες μετά, ενώ τα παιδιά μπορεί να μεταδίδουν τη νόσο για περισσότερες από 10 ημέρες.

Με ποια συμπτώματα εκδηλώνεται η γρίπη;

Η γρίπη χαρακτηρίζεται από αιφνίδια έναρξη συστηματικών συμπτωμάτων όπως κεφαλαλγία, πυρετός πάνω από 38°C, ρίγη, πόνοι στο σώμα, τις αρθρώσεις, αίσθημα κακουχίας και συνοδά συμπτώματα από το αναπνευστικό, όπως ρινική καταρροή, βήχας και κυνάγχη. Τα παιδιά μπορεί να εμφανίσουν ακόμη και συμπτώματα από το γαστρεντερικό σύστημα όπως ναυτία, εμετούς, διάρροια. Η διάρκεια των συμπτωμάτων ποικίλλει και κυμαίνεται από 2 έως 7 ημέρες.

Η πρόγνωση της νόσου είναι γενικά καλή και οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως εντός 1 με 2 εβδομάδων. Ωστόσο σε μία σημαντική μειοψηφία, που αφορά κυρίως ηλικιωμένους, ασθενείς με χρόνια νοσήματα και τα παιδιά, η νόσος μπορεί να επιπλακεί με πνευμονία (είτε πρωτοπαθή ιογενής πνευμονία, είτε δευτεροπαθή βακτηριδιακή πνευμονία), ενώ άλλες επιπλοκές είναι η επιδείνωση της χρόνιας αποφρακτικής πνευμονοπάθειας (ΧΑΠ), η παρόξυνση του βρογχικού άσθματος και της χρόνιας βρογχίτιδας, η επιδείνωση της καρδιακής ανεπάρκειας και η απορρύθμιση του σακχαρώδη διαβήτη.

Γρίπη :Θεραπεία και πρόληψη

Στις περισσότερες περιπτώσεις η θεραπεία είναι υποστηρικτική και συνίσταται κυρίως στην επαρκή ενυδάτωση, την ανάπαυση και τη λήψη αντιπυρετικών ή παυσίπονων για την αντιμετώπιση του πυρετού και των μυαλγιών ή αρθραλγιών αντίστοιχα. Η χρήση των σαλικυλικών (ασπιρίνης) σε παιδιά και εφήβους κάτω των 18 ετών, θα πρέπει να αποφεύγεται λόγω πιθανής συσχέτισης αυτής της κατηγορίας φαρμάκων με ένα σοβαρό νόσημα, που ονομάζεται σύνδρομο Reye. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η χρήση των αντιβιοτικών εάν δεν υπάρχουν επιπλοκές όπως βακτηριακή πνευμονία κ.ά..

Υπάρχουν δύο κατηγορίες αντιϊκών φαρμάκων. Η πρώτη κατηγορία αντιϊκών φαρμάκων περιλαμβάνει τα συγγενικά φάρμακα αμανταδίνη και ριμανταδίνη, ενώ η δεύτερη κατηγορία περιλαμβάνει τους αναστολείς της νευραμινιδάσης, τη ζαναμιβίρη (Relenza) και την οσελταμιβίρη (Tamiflu). Προκειμένου να είναι αποτελεσματικά, η χορήγηση των φαρμάκων αυτών πρέπει να αρχίζει μέσα στις πρώτες 48 ώρες μετά την έναρξη των συμπτωμάτων του ασθενούς.

Τα φάρμακα αυτά είναι δραστικά μόνον έναντι της γρίπης τύπου Α και η δράση τους συνίσταται στο ότι μπορούν να μειώσουν τη διάρκεια και την βαρύτητα των συμπτωμάτων της γρίπης, ενώ μπορεί να χορηγηθούν και ως χημειοπροφύλαξη, δηλαδή στην πρόληψη της γρίπης σε άτομα που έχουν έρθει σε επαφή με άτομο που νοσεί υπό προϋποθέσεις. Ωστόσο τα φάρμακα αυτά, όπως εξάλλου όλες οι κατηγορίες φαρμάκων, έχουν παρενέργειες, και θα πρέπει να χορηγούνται αυστηρά μόνο κατόπιν ιατρικής συμβουλής και σε συγκεκριμένες περιπτώσεις. Η κατάχρηση και ή λανθασμένη συνταγογράφησή τους μπορεί να οδηγήσει σε ανάπτυξη αντοχής του ιού με αποτέλεσμα την αχρήστευσή τους.

Τα κυριότερα μέτρα πρόληψης συνίστανται καταρχήν στην τήρηση των κανόνων υγιεινής και κατά δεύτερο λόγο στον εποχιακό αντιγριππικό εμβολιασμό.

΄Oσο αφορά την τήρηση των κανόνων υγιεινής, αυτή περιλαμβάνει κυρίως:

Συχνό και καλό πλύσιμο των χεριών. Σε περιπτώσεις που δεν είναι εύκολο το πλύσιμο των χεριών, συστήνεται επίσης η χρήση αλκοολικών διαλυμάτων τα οποία κυκλοφορούν στο εμπόριο σε διάφορες μορφές (υγρή, τζελ ή σε ατομικά μαντηλάκια).
Κάλυψη της μύτης και του στόματος όχι με τα χέρια μας, αλλά με ένα χαρτομάντιλο ή εάν δεν έχουμε, με τον αγκώνα μας όταν βήχουμε ή πταρνιζόμαστε, άμεση απόρριψη αυτού σε κάδο απορριμμάτων και στην συνέχεια πολύ καλό πλύσιμο των χεριών.
Αποφυγή της στενής επαφής με άτομα, που είναι άρρωστα ή έχουν συμπτώματα από το αναπνευστικό.
Όταν είστε άρρωστοι κρατήστε αποστάσεις από τους υπόλοιπους και αποφεύγετε να πηγαίνετε στη δουλειά, σε κοινωνικές συναθροίσεις και σε πολυσύχναστα μέρη. Με αυτό τον τρόπο προστατεύετε όχι μόνο τον εαυτό σας, αλλά και τους υπόλοιπους.

Εμβόλιο γρίπης

Το εμβόλιο κατά της εποχικής γρίπης παρασκευάζεται κάθε χρόνο σύμφωνα με τις συστάσεις του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας και με βάση τις επιστημονικές προβλέψεις για τα στελέχη που θα κυκλοφορήσουν την ερχόμενη περίοδο γρίπης. Είναι τριδύναμο ή και τετραδύναμο και περιέχει συνήθως δύο υπότυπους του ιού τύπου Α και έναν ή δύο υπότυπους του ιού τύπου Β. Πρόκειται για ένα ασφαλές εμβόλιο, με αποτελεσματικότητα που φτάνει το 75%, στο να προλαμβάνει τη νόσηση από γρίπη, ενώ σε περίπτωση νόσησης μπορεί να προστατεύσει από επιπλοκές και να μειώσει τη θνητότητα. Κατηγορίες ατόμων που θα πρέπει να εμβολιάζονται σε ετήσια βάση σύμφωνα με τις οδηγίες του Υπουργείου Υγείας και Κοινωνικής Αλληλεγγύης είναι άτομα άνω των 60 ετών, οι πάσχοντες από άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες, ασθενείς με καρδιακή νόσο, οι πάσχοντες από χρόνια μεταβολικά νοσήματα (όπως σακχαρώδης διαβήτης), άτομα με νεφρική ανεπάρκεια ή αιμοσφαιρινοπάθειες, ανοσοκατασταλμένοι (εξαιτίας θεραπείας ή νοσήματος), άτομα που διαμένουν σε συνθήκες ομαδικής διαβίωσης (π.χ. οίκοι ευγηρίας), και επαγγελματίες συγκεκριμένων κατηγοριών (επαγγελματίες υγείας, μέλη των Ενόπλων δυνάμεων, άτομα που εργάζονται σε Οργανισμούς Κοινής Ωφελείας κ.ά.). Η έναρξη του εμβολιασμού για τον Ελλαδικό χώρο γίνεται συνήθως στα τέλη Οκτωβρίου με αρχές Νοεμβρίου, ενώ μπορεί να συνεχίζεται και καθόλη τη διάρκεια του χρόνου εφόσον υπάρχουν κρούσματα στην κοινότητα.